1. Ochrona wartości
Jakie WARTOŚCI, powinny znajdować się pod szczególną ochroną w sytuacjach gdy konieczna jest interwencja ze strony państwa, w wyniku której dziecko znajduje się poza własnym systemem rodzinnym?
Bardzo ważne jest by specjaliści i wszyscy pracownicy, którzy dokonują takiej interwencji, a potem ci którzy zajmują się dzieckiem, traktowali dziecko PODMIOTOWO i zapewnili należytą ochronę tych wartości, które dla przyszłości dziecka są fundamentalne. Są to:
• WIĘZI
• TOŻSAMOŚĆ
• PAMIĘĆ
Niekorzystne doświadczenia dziecięce w tym obszarze skutkują TRAUMĄ, ZABURZENIAMI PRZYWIĄZANIA, a potem DEPRESJĄ lub innymi chorobami, deficytami i problemami w funkcjonowaniu społecznym.
Nie wszyscy wychowywani są przez rodziców biologicznych. Miliony osób w Polsce w którymś momencie swojego dzieciństwa znalazły się fizycznie poza swą najbliższą rodziną biologiczną: w rodzinie zastępczej lub adopcyjnej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Często straciły wtedy kontakt nie tylko z rodzicami biologicznymi ale z wszystkimi lub z większością swoich krewnych. Nierzadko stracili też możliwość zdobycia jakiejkolwiek informacji o swej rodzinie a nawet szansę dotarcia do prawdy o sobie i swojej przeszłości. Fakt wychowywania przez inne osoby niż biologiczni rodzice – w wieloraki sposób, wpływa na dziecko, a potem na młodego człowieka…
W Polsce do 2012 r istniały ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, które zajmowały się kwalifikacją i przygotowaniem kandydatów zarówno na rodziców adopcyjnych i na rodziny zastępcze. W 2012 oddzielono ADOPCJĘ od tzw. PIECZY (dawniej Opieki) ZASTĘPCZEJ. Część ośrodków adopcyjno-opiekuńczych zlikwidowano, reszta przekształciła się w ośrodki adopcyjne (które kwalifikują i szkolą kandydatów tylko na rodziców adopcyjnych).
W każdym województwie istnieje jeden ośrodek adopcyjny regionalny (+ ewentualnie jego filie) podlegający władzom regionu (urząd marszałkowski). Oprócz nich istnieją ośrodki adopcyjne niepubliczne (fundacji, stowarzyszeń, wspólnot religijnych..)
Natomiast rodzinnymi formami pieczy zastępczej (czyli rodzinami zastępczymi i rodzinnymi domami dziecka) zajmują się teraz specjalnie utworzone w tym celu wydziały ośrodków (centrów) pomocy społecznej (lub pomocy rodzinie): miejskich i gminnych.
W ten sposób oddzielono pieczę zastępczą od adopcji nie tylko organizacyjnie ale także w świadomości społecznej – jeszcze bardziej zbliżając (pozornie) adopcję do rodzicielstwa biologicznego i przeciwstawiając rodzinę zastępczą – rodzinie adopcyjnej.
GDZIE MOŻE ZNALEŹĆ SIĘ DZIECKO, KTÓREGO NIE WYCHOWUJĄ RODZICE BIOLOGICZNI:
Podział ze względu na różne możliwości stworzenia więzi emocjonalnych:
1. w PLACÓWCE dla dużej (zmieniającej się) grupy dzieci. Brak mieszkających na stałe opiekunów.
a) ze zmieniającym się często personelem
b) ze stałym personelem
2. w PLACÓWCE dla małej (w miarę stałej) grupy dzieci:
a) ze zmieniającym się często personelem
b) ze stałym personelem (+ stali wolontariusze, stałe rodziny zaprzyjaźnione…)
3. w PLACÓWCE ze stałymi opiekunami – mieszkańcami (czasem oprócz nich także dochodzący personel)
a) Dom dziecka prowadzony przez zakon
b) Rodzinny Dom Dziecka (RDD)
c) Wspólnota
d) Wioska SOS
4. w RODZINIE
a) obcej (nie znającej dziecka)
b) u krewnych lub innych bliskich
– Wstępni (dziadkowie, pradziadkowie)
– Starsze rodzeństwo (i ewentualnie ich rodzina)
– Inni krewni, powinowaci, przyjaciele…
5. na ULICY (wojna, biedne kraje, okupacja..)
Jak RODZICE BIOLOGICZNI mogą ZAPOBIEC wczesnej TRAUMIE swojego DZIECKA:
(wg psychologa i psychoterapeuty dr Franza Rupperta, twórcy jednej z metod leczenia traumy, autora książki „Symbioza i autonomia. Trauma symbiotyczna i miłość bez uwikłań”)
• Jasna decyzja o chęci powołania do życia dziecka
• Kontakt i komunikacja pomiędzy dzieckiem a matką i ojcem jeszcze przed narodzinami
• Więcej zaufania matki we własną intuicję, mniej interwencji ze strony systemu medycznego
• Społeczne i psychologiczne wsparcie położnych zamiast medycznego leczenia przez ginekologów
• Narodziny jako proces przychodzenia na świat, a nie operacja
• Niezakłócanie procesów nawiązywania więzi tuż po porodzie
• Kobiety uzdrawiają swoją własną traumę zanim staną się matkami
• Mężczyźni uzdrawiają swoją własną traumę zanim staną ojcami
Jak PROFESJONALIŚCI (w tym także opiekunowie/rodzice zastępczy) mogą ZAPOBIEGAĆ wczesnej TRAUMIE oraz ZABURZENIOM PRZYWIĄZANIA u DZIECKA (lub minimalizować skutki):
– nie rozdzielać z matką na początku życia (zabieranie siłowe, presja lub zachęcanie do pozostawienia, rozłączanie czasowe, atmosfera w szpitalu wobec matki chcącej się zrzec – zniechęcająca ją do odwiedzin);
– jeśli konieczny inkubator – włączanie metody kangura;
– jeśli to konieczne – fachowo i empatycznie przeprowadzić interwencję;
– nie przenosić z jednych placówek lub rodzin zastępczych do innych, a także z piętra na piętro, z pokoju do pokoju, ze szkoły do szkoły itd.;
– nie rozdzielać rodzeństw znających się i przebywających razem
/rozdzielenie czasowe (np. z powodu różnicy wieku) lub rozdzielenie trwałe/;
– łączyć, w miarę możliwości, rodzeństwa nie znające się do tej pory;
– utrzymywać kontakty między rodzeństwem w przypadku rozdzielenia;
– dbać o zapewnienie informacji (w przypadku rozdzielenia lub braku kontaktu);
– nie umieszczać dzieci w odległych placówkach;
– skracać czas przebywania w pieczy zastępczej do niezbędnego minimum (skuteczna pomoc rodzinie biologicznej);
– odpowiednio częste, konstruktywne kontakty z rodziną biologiczną (także telefony, zdjęcia, pamiątki); /konieczne wsparcie specjalistów/
– dbać o utrzymywanie kontaktów z osobami, z którymi zawiązały się więzi;
– rozmawiać o przeszłości (być wyczulonym na potrzeby dziecka w tej kwestii);
– przenosić dziecko, w miarę możliwości, z całym jego „gospodarstwem”;
– chronić każdą zdrową więź (np. z pieskiem), szanować pamiątki, intymność, prywatność dziecka;
– zawodowi mediatorzy (w sytuacji nie dających się rozwiązać konfliktów np. przy rozwodzie lub trudnych kontaktach pieczy zastępczej z rodziną biologiczną);
– rodzic adopcyjny lub opiekun zastępczy leczy swą traumę zanim zostanie rodzicem/opiekunem.