W ramach projektu Więzi odNowa została wydana książka pod tym samym tytułem.
Publikacja jest rezultatem wspólnej pracy uczestników i trenerów projektu.
To zbiór rozmów z osobami z obszaru przerwanych więzi rodzinnych.
Ze wstępu
Wśród naszych rozmówców są rodzice, którzy doświadczyli przerwania lub nadwerężenia więzi z dziećmi. Dzieci te znalazły się w domu dziecka, w rodzinie zastępczej lub w adopcji.
Wywiadów udzielili nam też dorośli wychowywani przez inne osoby niż rodzice biologiczni, czyli osoby adoptowane i te, które jakąś część swego życia spędziły w rodzinach zastępczych lub w placówkach.
Rozmawialiśmy także z osobami wychowującymi dzieci z problemami więzi – z pracownikami placówek, rodzicami zastępczymi, rodzicami adopcyjnymi oraz ze specjalistami pracującymi z dzieckiem i z rodziną.
Materiał zgromadzony w tej publikacji ujawnia wielką różnorodność. Niejednakowe postrzeganie i odmienne przekonania naszych rozmówców zostały ukształtowane przez różne doświadczenia.
Książka podzielona jest na 9 części, każda z części poświęcona jest innej grupie rozmówców. Oto spis treści:
1. POZA RODZINĄ BIOLOGICZNĄ
Moja relacja z mamą zaczęła się poprawiać dopiero po jej śmierci
Nasze życie każdego dnia rozpoczynało się od apelu
O swojej adopcji dowiedziałam się w wieku dwudziestu siedmiu lat
Warto było szukać. Gdy ich odnalazłam, w moim życiu zmieniło się wszystko
2. KIEDYŚ SIĘ ODNAJDZIEMY
Będzie mnie zawsze pamiętał
Szukam moich wnuków
Córce nie jest łatwo w rodzinie, w której żyje
3. DROGA DO DOMU
Żałuję, że nie odwołałam się od decyzji sądu
Najbardziej bałam się, że córka zapyta: Gdzie byłaś, jak cię potrzebowałam?
Bo chodzi o to, żeby dzieci zabrać, ale po to, by je oddać
4. ZAWÓD: RODZIC
Nasza córka i synowie muszą podzielić się rodzicami z obcymi dziećmi
Odeszło od nas do adopcji ponad czterdzieścioro dzieci
Emocjonalnie nie rozstaniemy się z dziećmi nigdy
5. „RODZINA ZASTĘPCZA – MIŁOŚĆ PRAWDZIWA”
Musiałam sama sobie radzić i sama siebie wspierać
Jesteśmy zwyczajni
6. NARODZINY Z SERCA
Ogromna praca. Krok po kroku
Wierzę, że rzeczy dzieją się nie przypadkiem
Adopcja równa się miłość
Po prostu: urodziła cię inna mama
7. NIE TAK MIAŁO BYĆ
O adopcji, która nie doszła do skutku, a także o tym, jak ważne jest bycie bratem
8. WSZYSTKIE DZIECI SĄ NASZE
Najważniejsza jest więź
Te wszystkie ciocie znikają dzieciom z oczu – na zawsze
Po tylu latach pracy nadal nie jestem obojętna na te historie
9. NA ZAKOŃCZENIE
Rozmowa z Katarzyną, psychoterapeutką
Książkę rozpoczyna SŁOWNICZEK najczęściej używanych w tekście terminów z dziedziny m.in. pieczy zastępczej, adopcji, pracy socjalnej oraz prawa rodzinnego a niekiedy też medycyny. Przytaczamy poniżej Słowniczek w całości:
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi)
– zaburzenie, którego objawy są bardzo różne i nie wszystkie występują w danym przypadku. Zwykle u dzieci: nadmierna ruchliwość, trudności w koncentracji, zaburzenia emocjonalne (np. impulsywność), podwyższony lub obniżony próg wrażliwości na bodźce. ADHD, choć znacznie rzadziej, występuje też u dorosłych.
ADOPCJA (w polskim prawie nazywana PRZYSPOSOBIENIEM)
– przyjęcie do rodziny dziecka i zawiązanie więzów rodzinnych, które mają spełniać funkcje takie same lub podobne do więzów w rodzinie biologicznej. W Polsce jest możliwa wyłącznie adopcja osoby niepełnoletniej i tylko przez małżeństwo lub osobę samotną. W Polsce są trzy rodzaje adopcji; każda z nich niesie ze sobą odmienne konsekwencje prawne dla adoptujących i adoptowanych: Są to: adopcja całkowita, pełna oraz niepełna.
APELACJA
– środek odwoławczy od decyzji sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji (wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, w której został ogłoszony wyrok).
ASYSTENT RODZINY
– pracownik pomocy społecznej, którego zadaniem jest pomaganie rodzinie w problemach wychowawczych oraz w sprawach codziennych (funkcja wprowadzona przez Ustawę z 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej).
AUTYZM
– całościowe zaburzenie rozwojowe (czyli dotyczące różnych sfer funkcjonowania dziecka). Obecnie coraz powszechniej używa się terminu spektrum zaburzeń autystycznych (należą tu przede wszystkim: autyzm dziecięcy, kiedy objawy można zaobserwować już przed 2. rokiem życia, oraz zespół Aspergera, gdy objawy „krystalizują” się w wieku wczesnoszkolnym).
FAS (ALKOHOLOWY ZESPÓŁ PŁODOWY)
– zespół wad wrodzonych, który jest skutkiem działania alkoholu na płód.
KOORDYNATOR RODZINNEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ
– pracownik pomocy społecznej zapewniający wszechstronną pomoc i opiekę dla rodzin zastępczych oraz udzielający wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej.
KURATOR
– funkcjonariusz publiczny, pełniący swoje obowiązki w zespole kuratorskiej służby sądowej i realizujący zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Kuratorzy sądowi dzielą się na:
• kuratorów zawodowych
– dla dorosłych (w sprawach karnych)
– rodzinnych (w sprawach rodzinnych i nieletnich)
• kuratorów społecznych – jw., lecz pełniący swoje zadania społecznie.
MŁODZIEŻOWE OŚRODKI SOCJOTERAPEUTYCZNE (MOS)
– ośrodki dla młodzieży w normie intelektualnej lub z upośledzeniem w stopniu lekkim, koedukacyjne lub nie, całodobowe lub nie. Rekrutacja odbywa się na wniosek rodziców lub poradni psychologiczno-pedagogicznej. Wychowankowie: dzieci i młodzież, które z powodu zaburzeń rozwojowych, trudności w uczeniu się i zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym mogą być zagrożone niedostosowaniem społecznym lub uzależnieniem i wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy oraz specjalistycznej pomocy psychoedukacyjnej. MOS-y podlegają Ministerstwu Edukacji Narodowej. W kraju jest ok. 70 tego typu placówek.
MŁODZIEŻOWE OŚRODKI WYCHOWAWCZE (MOW)
– ośrodki resocjalizacyjno-wychowawcze lub resocjalizacyjno-rewalidacyjne całodobowe dla chłopców lub dziewcząt (lub koedukacyjne) niedostosowanych społecznie. Kieruje tu sąd rodzinny lub dla nieletnich. MOW-y podlegają Ministerstwu Edukacji Narodowej (w odróżnieniu od zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, które podlegają Ministerstwu Sprawiedliwości). W kraju jest ok. 95 MOW-ów.
OŚRODKI ADOPCYJNE (przed 1 stycznia 2012 roku OŚRODKI ADOPCYJNO-OPIEKUŃCZE)
– ośrodki, do których kompetencji należy prowadzenie procedur przysposobienia oraz przygotowanie osób zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka. Przed 1 stycznia 2012 roku ośrodki adopcyjno-opiekuńcze zajmowały się także rodzinami zastępczymi (diagnozą, kwalifikacją, szkoleniem i wsparciem).
OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ / OŚRODKI (CENTRA) POMOCY RODZINIE
– instytucje samorządowe świadczące pomoc społeczną, działające w gminach (w gminach miejskich noszą nazwę miejskich ośrodków pomocy społecznej »MOPS« lub miejskich ośrodków pomocy rodzinie »MOPR«, w gminach wiejskich – gminnych ośrodków pomocy społecznej »GOPS«).
PCPR – Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.
PIECZA ZASTĘPCZA (dawniej OPIEKA ZASTĘPCZA)
Kwestie prawne związane z pieczą zastępczą reguluje Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, nowelizowanej kilkakrotnie (ostatnio w 2016 roku ). Pieczę zastępczą organizuje powiat.
Formy rodzinnej pieczy zastępczej:
• rodzina zastępcza niezawodowa:
– spokrewniona (wstępni lub rodzeństwo dzieci)
– niespokrewniona (osoby niebędące wstępnymi ani rodzeństwem dziecka)
• rodzina zastępcza zawodowa:
– zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego
(opieka doraźna nad maksymalnie trojgiem dzieci naraz; wyjątkowo nad większą liczbą dzieci w przypadku rodzeństwa. Ustawa zmieniała maksymalny czas opieki doraźnej: cztery miesiące, potem osiem miesięcy, rok, półtora roku aż do obowiązującego obecnie (2017 rok) zapisu „do uregulowania sytuacji prawnej dziecka” (w praktyce jest to czas nieograniczony)
– zawodowa specjalistyczna:
dla dzieci z niepełnosprawnością,
dla dzieci na podstawie Ustawy z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich,
dla małoletnich matek z dziećmi
• rodzinny dom dziecka (rdd)
(W rdd może się znajdować od czworga do ośmiorga dzieci przyjętych oprócz dzieci własnych: biologicznych lub adoptowanych).
Formy instytucjonalnej pieczy zastępczej
• placówki opiekuńczo-wychowawcze
– socjalizacyjne (domy dziecka, domy małego dziecka)
– interwencyjne (pogotowia opiekuńcze)
• placówki specjalistyczno-terapeutyczne (zajmują się opieką nad dziećmi o szczególnych potrzebach: z orzeczeniem o niepełnosprawności, wymagających wyrównywania opóźnień rozwojowych i edukacyjnych oraz/lub stosowania specjalnych metod wychowawczych, specjalistycznej terapii)
• interwencyjne ośrodki preadopcyjne.
PRACOWNIK SOCJALNY
– pracownik pomocy społecznej, którego rola polega na opiece nad potrzebującymi i organizowaniu pomocy dla nich: udzielaniu porad, kierowaniu do właściwych instytucji oraz na kwalifikowaniu osób w trudnej sytuacji do świadczeń materialnych.
PREADOPCJA
– ostatni etap przed adopcją dziecka. Gdy sąd wyrazi zgodę na zmianę miejsca pobytu dziecka, następuje powierzenie opieki nad dzieckiem w miejscu zamieszkania kandydatów na rodziców adopcyjnych. Pracownicy ośrodka adopcyjnego są zobowiązani nadzorować przebieg styczności. Kontrolę nad przyszłymi rodzicami sprawuje także kurator.
Okres ten trwa do momentu sporządzania opinii dla sądu, który zadecyduje o przysposobieniu.
PRIDE
– program informacyjno-szkoleniowy dla rodzin zastępczych i adopcyjnych.
Jest ponad dziesięć zatwierdzonych przez Ministerstwo programów szkoleniowych dla kandydatów na rodziny zastępcze (RZ) i adopcyjne (RA). Jednym z popularniejszych programów jest amerykański PRIDE. Ma on formę warsztatową. Został przystosowany do warunków polskich i zróżnicowano go na dwie formy: dla kandydatów na RZ i RA.
Program składa się z dziesięciu sesji grupowych, odbywających się co tydzień i trwających po trzy godziny. Sesje te są prowadzone przez licencjonowanych trenerów. Uczestnictwo w programie PRIDE nie zobowiązuje do niczego. Kandydaci mogą podjąć decyzję o przystąpieniu do dalszej procedury lub wycofać się w tym momencie.
RODK – Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny
– specjalistyczna instytucja działająca na zlecenie sądów rodzinnych i prokuratury.
Od 2016 roku nosi nazwę Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów (OZSS).
Ich zadaniem jest sporządzanie opinii w sprawach rodzinnych i opiekuńczych oraz w sprawach nieletnich na podstawie przeprowadzonych badań psychologicznych, pedagogicznych lub/i lekarskich.
SUPERWIZJA
– metoda używana w psychoterapii, arteterapii, poradnictwie, konsultacjach, coachingu, pracy socjalnej i tym podobnych dyscyplinach. Polega na regularnych spotkaniach superwizującego się (terapeuty/trenera/pracownika z obszaru pomocy społecznej i tym podobnych) z superwizorem i konsultowanie z nim swojej pracy z pacjentem/klientem /podopiecznym. Ma na celu podniesienie jakości i skuteczności tej pracy, rozwój zawodowy osoby udzielającej wsparcia, regenerację jej sił, pomoc w przestrzeganiu etyki zawodowej.
SZKOŁA ŻYCIA
– specjalny rodzaj placówek oświatowo-wychowawczych, podejmujących działalność przystosowawczą i rehabilitacyjną w stosunku do młodzieży umiarkowanie i znacznie upośledzonej umysłowo, która ze względu na stopień upośledzenia nie może się znaleźć w podstawowej szkole specjalnej.
TPD (Towarzystwo Przyjaciół Dzieci)
– ogólnopolskie stowarzyszenie prowadzące działalność pożytku publicznego na rzecz dzieci.
Zespół do spraw Okresowej Oceny Sytuacji Dziecka umieszczonego w Pieczy Zastępczej
(potocznie w skrócie ZESPÓŁ)
Zespół ten zwoływany jest regularnie przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej lub przez dyrektora placówki (na przykład raz na trzy miesiące). Omawiana jest sytuacja konkretnego dziecka (lub rodzeństwa), zapraszani są w zależności od potrzeb: rodzina zastępcza/wychowawca, rodzice biologiczni, pracownica socjalna, a także sędzia sądu rodzinnego, ewentualnie asystentka rodziny i kurator (jeśli są przyznani) oraz pracownik ośrodka adopcyjnego, a także czasem jeszcze inne osoby, które znają dziecko i rodzinę biologiczną.
W książce opublikowaliśmy ponad 40 zdjęć pochodzących w większości z dwóch cykli Warsztatów Fotograficznych, w których brali udział uczestnicy projektu Więzi odNowa. Warsztaty prowadzone były przez mgr Matylde Borczyńską – antropolożkę i fotografkę oraz przez mgr Magdalenę Korczyk-Waszak, pedagożkę i coacha.
Oto niektóre z tych zdjęć:
Poniżej tytuły poszczególnych spotkań fotograficznych:
I CYKL:
Moje miejsce
Granica
W plenerze
Portret/Autoportret
Przestrzeń dla przedmiotu
Zmiana
Moje światło
II CYKL:
Budowanie
Marzenie
Wspomnienie
Mój punkt widzenia
Zaproszenie – zatrzymywanie czasu
Moje miejsce w przestrzeni
Łowcy skarbów
Książka jest do kupienia:
– w siedzibie Fundacji
– wysyłką (zamówienie: 515 270 502 lub fundacjazielonewzgorze@gmail.com)
koszt: 35 zł + koszty przesyłki
gotówka lub przelew: BNP Paribas
55203000451110000002408110 („książka”)
Publikacja zawiera 24 rozmowy z osobami z obszaru przerwanych więzi rodzinnych.
Zwiastun naszego filmu dokumentalnego pt Więzi odNowa